Xơ vữa động mạch là bệnh lý tim mạch xuất hiện khi động mạch xơ cứng và nhỏ hẹp hơn so với bình thường. Nếu không được phát hiện và quan tâm điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra những cơn đau tim đột ngột, thậm chí tử vong. Bài viết dưới đây MeQuib VAS sẽ cung cấp cho bạn thông tin chi tiết về bệnh xơ vữa động mạch.

1. Xơ vữa động mạch là gì? 

Xơ vữa động mạch (Atherosclerosis) xảy ra khi các động mạch bị tắc nghẽn bởi các mảng bám được hình thành từ chất béo, cholesterol, canxi và các chất khác tích tụ trong thành động mạch.

Sau một thời gian, các mảng bám xơ cứng lại, thu hẹp động mạch và hạn chế lưu lượng máu. Khi những mảng chất béo này vỡ ra sẽ hình thành huyết khối (cục máu đông) gây tắc nghẽn, thậm chí chặn dòng chảy của máu.

Nếu như huyết khối xảy ra ở một trong hai động mạch vành chính cung cấp máu cho tim sẽ dẫn đến nhồi máu cơ tim; xảy ra ở một trong những động mạch não sẽ gây đột quỵ; xảy ra trong các động mạch ở các chi có thể dẫn đến bệnh động mạch ngoại biên.

2. Triệu chứng thường gặp của xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch là một quá trình phức tạp, thường bắt đầu từ thời thơ ấu và tiến triển theo tuổi. Xơ vữa động mạch thường không gây ra triệu chứng gì cho đến khi biến cố xảy ra.

Các triệu chứng xơ vữa động mạch từ trung bình đến nặng phụ thuộc vào động mạch nào bị ảnh hưởng. Ví dụ:

• Nếu bạn bị xơ vữa động mạch ở tim, bạn có thể bị đau hoặc tức ngực (đau thắt ngực).
• Nếu bạn bị xơ vữa động mạch trong các động mạch dẫn đến não, bạn có thể bị tê hoặc yếu đột ngột ở tay hoặc chân, nói khó hoặc nói lắp, mất thị lực tạm thời ở một mắt hoặc cơ mặt rũ xuống. Những dấu hiệu này báo hiệu cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA). Không được điều trị, TIA có thể dẫn đến đột quỵ.
• Nếu bạn bị xơ vữa động mạch ở tay và chân, bạn có thể có các triệu chứng của bệnh động mạch ngoại biên, chẳng hạn như đau chân khi đi bộ (đi khập khiễng) hoặc giảm huyết áp ở chi bị ảnh hưởng.
• Nếu bạn bị xơ vữa động mạch dẫn đến thận, bạn có thể bị cao huyết áp hoặc suy thận.

3. Nguyên nhân gây xơ vữa động mạch

Nguyên nhân chính xác dẫn đến xơ vữa động mạch chưa được biết rõ. Chứng xơ vữa động mạch có thể bắt đầu từ tổn thương lớp bên trong của động mạch và liên quan đến các yếu tố nguy cơ.

Các yếu tố có thể góp phần gây ra xơ vữa động mạch như:

• Tăng huyết áp: áp lực trong lòng mạch đặt trên thành mạch cao làm tổn thương lớp nội mô, mất tính toàn vẹn nên dễ bị các phân tử lipoprotein bám dính vào, tạo thành mảng xơ vữa.
• Rối loạn mỡ máu: nhiều nghiên cứu cho thấy việc hạ LDL-cholesterol, tăng HDL-cholesterol sẽ mang lại lợi ích cho phòng ngừa bệnh mạch vành.
• Bệnh đái tháo đường hoặc kháng insulin: người bệnh đái tháo đường có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao gấp đôi. Kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường có thể giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Béo phì, chu vi vòng eo lớn: đây là dấu hiệu của hội chứng rối loạn chuyển hóa, là yếu tố nguy cơ tăng xơ vữa mạch máu, không chỉ riêng mạch vành.
• Chứng ngưng thở khi ngủ: tình trạng này làm giảm nồng độ oxy trong máu. Cơ thể sẽ cố gắng lưu thông nhiều oxy hơn bằng cách tăng huyết áp, gây ra các vấn đề về tim mạch.
• Lối sống ít vận động thể lực: ít vận động nguy cơ bị rối loạn lipid máu sẽ tăng lên, cũng gián tiếp làm xơ vữa động mạch.
• Chế độ ăn thiếu lành mạnh: ăn nhiều chất béo bão hòa, mỡ động vật và chất béo chuyển hóa làm tăng cholesterol toàn phần, làm tăng hình thành mảng lipid lắng đọng trên thành mạch.
• Căng thẳng: có thể làm giảm đường kính của mạch máu, gây tăng huyết áp. Căng thẳng mạn tính cũng liên quan đến bệnh tim mạch.
• Hút thuốc lá: làm hỏng thành mạch máu, giảm mức HDL-cholesterol trong máu, làm cho LDL-cholesterol dư thừa tích tụ, cấu thành mảng xơ vữa.

4. Bệnh xơ vữa động mạch có nguy hiểm không? 

Theo thời gian, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng xơ vữa động mạch nghiêm trọng và tình trạng cụ thể sẽ phụ thuộc vào loại động mạch bị hẹp, tắc.

• Bệnh động mạch vành: động mạch vành bị xơ vữa, gây hẹp tắc, dẫn tới các cơn đau ngực, nhồi máu cơ tim, suy tim.
• Bệnh động mạch cảnh: xảy ra khi xơ vữa động mạch thu hẹp các động mạch gần não, gây ra cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA) hoặc nhồi máu não, tai biến mạch máu não.
• Bệnh động mạch ngoại biên: là hiện tượng các động mạch ở chân hoặc ở tay bị hẹp hoặc bị tắc nghẽn, khiến người bệnh kém nhạy cảm với nhiệt và lạnh, làm tăng nguy cơ bị bỏng hoặc tê cóng. Trong một vài trường hợp hiếm, việc thiếu máu đến cánh tay hoặc chân có thể gây chết mô (hoại tử).
• Phình mạch: đây là một biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể. Một số trường hợp cấp cứu y tế có thể xảy ra đau và nhói ở khu vực phình mạch. Còn lại hầu hết những người bị chứng phình động mạch không có triệu chứng.
• Bệnh thận mạn tính: động mạch dẫn đến thận bị thu hẹp do xơ vữa động mạch và điều này ngăn cản lượng máu giàu oxy đến thận, gây ra bệnh thận mạn. Đây là tình trạng chức năng thận bị suy giảm hoặc ngừng hoạt động, không thể đào thải các chất độc và dịch thừa ra khỏi máu.

5. Cách phòng ngừa bệnh xơ vữa động mạch

Phòng ngừa bệnh xơ vữa động mạch gồm kiểm soát yếu tố nguy cơ, thay đổi lối sống, chế độ ăn, luyện tập, dùng thuốc kháng tiểu cầu và thuốc chống xơ vữa. Cụ thể:

• Bỏ thuốc lá: ngưng hút thuốc và tránh khói thuốc thụ động là một trong những cách tốt nhất để phòng ngừa và giảm nguy cơ mắc phải các biến chứng xơ vữa động mạch nguy hiểm của bệnh.
• Chọn thực phẩm tốt cho tim mạch: chẳng hạn như kế hoạch ăn uống DASH (phương pháp tiếp cận chế độ ăn uống để ngừng tăng huyết áp). Một kế hoạch ăn uống lành mạnh cho tim bao gồm ưu tiên trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế chất béo bão hòa, muối, đường.
• Kiểm soát cân nặng: thừa cân làm tăng nguy cơ mắc bệnh động mạch vành do xơ vữa động mạch gây ra. Giảm cân với một mức nhỏ cũng có thể giúp giảm nguy cơ. 
• Kiểm soát căng thẳng: học cách kiểm soát căng thẳng, tập thư giãn, cải thiện sức khỏe tinh thần và thể chất.
• Ngủ đủ giấc: người trưởng thành nên ngủ đủ 7 – 9 tiếng/ngày, ngủ sâu giấc giúp phòng ngừa xơ vữa động mạch và các bệnh tim mạch.
• Tập thể dục thường xuyên: tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện lưu lượng máu, ổn định huyết áp, giảm nguy cơ mắc các bệnh làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và bệnh tim.
• Kiểm tra sức khỏe tim mạch định kỳ: xơ vữa động mạch thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào cho đến khi người bệnh bị tắc nghẽn động mạch. Và đến lúc đó, người bệnh có thể đã bị đau tim hoặc đột quỵ. Vì vậy, từ 35 tuổi hoặc những người có các yếu tố nguy cơ bệnh tim mạch nên chủ động thăm khám sức khỏe tim mạch định kỳ để phát hiện và can thiệp kịp thời.

Xơ vữa động mạch là bệnh lý nguy hiểm nhưng có thể cải thiện và phòng ngừa bằng cách cải thiện lối sống trở nên lành mạnh hơn. Vì thế, bạn nên chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa xơ vữa động mạch để đảm bảo sức khỏe và tiết kiệm chi phí về sau.